معرفی سامانه تاد

سامانه تاد (THAAD) چیست؟ | بررسی کامل سیستم دفاع موشکی ارتفاع بالای آمریکا

سامانه تاد با نام کامل Terminal High Altitude Area Defense، یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع موشکی در جهان است که برای رهگیری و انهدام موشک‌های بالستیک طراحی شده است. این سامانه با فناوری پیشرفته «برخورد مستقیم» (Hit-to-Kill) و قابلیت رهگیری در ارتفاع بالا، نقش کلیدی در دفاع موشکی ایالات متحده آمریکا و متحدانش ایفا می‌کند.

سامانه تاد به‌گونه‌ای طراحی شده تا موشک‌های بالستیک با برد کوتاه تا میان‌برد (۱۰۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر) را در فاز پایانی پرواز، زمانی که وارد جو زمین می‌شوند، مورد هدف قرار دهد. با توجه به توسعه تسلیحات دوربرد و افزایش تهدیدات موشکی در سطح منطقه‌ای و جهانی، اهمیت سامانه تاد بیش از پیش افزایش یافته است.

تاریخچه توسعه سامانه تاد

پروژه تاد نخستین‌بار در دهه ۱۹۹۰ میلادی توسط آژانس دفاع موشکی آمریکا (MDA) و شرکت لاکهید مارتین آغاز شد. این پروژه در پاسخ به نگرانی‌ها درباره افزایش تهدیدات موشک‌های بالستیک در آسیا و خاورمیانه مطرح شد.

پس از انجام چندین آزمایش موفق در اوایل دهه ۲۰۰۰، تاد به‌تدریج وارد فاز تولید و عملیاتی شد. نخستین واحد رسمی عملیاتی سامانه تاد در سال ۲۰۰۸ تشکیل گردید. از آن زمان تاکنون، این سامانه در کشورهای مختلف مانند کره جنوبی، ژاپن، امارات متحده عربی و اسرائیل مستقر شده است.

سامانه تاد چگونه عمل می‌کند؟

سامانه تاد در لایه دفاعی فوقانی طراحی شده تا موشک‌های بالستیک را در خارج از جو زمین یا در آستانه ورود به جو رهگیری و منهدم کند. عملکرد آن شامل چند مرحله کلیدی است:

1. کشف تهدید توسط رادار AN/TPY-2 با برد حدود ۱۰۰۰ کیلومتر.
2. ارسال داده‌ها به مرکز کنترل آتش (TFCC) برای تحلیل تهدید و انتخاب مناسب‌ترین موشک رهگیر.
3. شلیک موشک تاد از روی سکوی پرتاب متحرک.
4. رهگیری هدف در ارتفاع بالا با اصابت مستقیم به کلاهک موشک دشمن (بدون انفجار یا خرج انفجاری).

اجزای اصلی سامانه تاد

سامانه تاد از چهار بخش کلیدی تشکیل شده است:

1. موشک رهگیر: این موشک حدود ۹۰۰ کیلوگرم وزن دارد، از سوخت جامد بهره می‌برد و می‌تواند تا ۲۰۰ کیلومتر برد داشته باشد. سقف پروازی آن به ۱۵۰ کیلومتر می‌رسد و از جستجوگر مادون قرمز برای رهگیری دقیق هدف استفاده می‌کند.

2. رادار AN/TPY-2: یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای آرایه فازی باند X است که می‌تواند تهدیدات را در فاصله‌ای تا حدود ۱۰۰۰ کیلومتر شناسایی و رهگیری کند. این رادار در دو حالت متحرک و ثابت قابل استفاده است.

3. سکوی پرتاب: روی کامیون‌های نظامی نصب می‌شود و هر سکوی پرتاب دارای ۸ موشک آماده شلیک است. تحرک‌پذیری این سکوی پرتاب، انعطاف عملیاتی بالایی به سامانه می‌دهد.

4. مرکز فرماندهی و کنترل (TFCC): این بخش مسئول تجزیه و تحلیل داده‌ها، صدور فرمان شلیک و ارتباط با سایر سامانه‌های دفاعی نظیر پاتریوت یا آرو است.

مهم‌ترین قابلیت‌های سامانه تاد

از جمله مهم‌ترین توانمندی‌های سامانه تاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 دقت بالا: سامانه تاد به‌جای استفاده از خرج انفجاری، مستقیماً با بدنه موشک دشمن برخورد می‌کند (تکنولوژی Hit-to-Kill) و به همین دلیل دقت فوق‌العاده‌ای دارد.
 قابلیت تحرک بالا: اجزای تاد همگی قابل حمل با خودروهای نظامی هستند و می‌توانند در زمان کوتاه در مناطق مختلف مستقر شوند.
 پوشش ارتفاعی گسترده: این سامانه توانایی رهگیری اهداف در ارتفاع بالا را دارد، حتی خارج از جو زمین.
 هماهنگی با دیگر سامانه‌ها: قابلیت هماهنگی کامل با سیستم‌های پدافندی دیگر مانند پاتریوت، آرو، گنبد آهنین و سامانه‌های هشدار زودهنگام دارد.
 رهگیری چند هدف به‌صورت همزمان: می‌تواند چند موشک متخاصم را در یک زمان شناسایی و مورد حمله قرار دهد.

هزینه سامانه تاد

به دلیل سطح فناوری بالا و طراحی پیچیده، سامانه تاد جزو سامانه‌های بسیار گران‌قیمت در جهان به شمار می‌رود. هر واحد کامل این سامانه حدود ۸۰۰ میلیون دلار قیمت دارد و هر موشک رهگیر آن نیز حدود ۱۱ میلیون دلار هزینه دارد.

کشورهایی که از سامانه تاد استفاده می‌کنند

ایالات متحده آمریکا به عنوان توسعه‌دهنده و دارنده اصلی این سامانه، بیشترین واحد عملیاتی تاد را در اختیار دارد. امارات متحده عربی نخستین کشور خارجی بود که این سامانه را خریداری کرد. کره جنوبی نیز یک واحد کامل از تاد را برای مقابله با تهدیدات کره شمالی در خاک خود مستقر کرده است. ژاپن در حال بررسی خرید آن برای تقویت سپر دفاعی چندلایه خود است. همچنین رادارهای سامانه تاد در اسرائیل (صحرای نقب) مستقر شده‌اند و توسط نیروهای آمریکایی اداره می‌شوند.

استقرار سامانه تاد در اسرائیل

در سال‌های اخیر، بخشی از تجهیزات سامانه تاد مانند رادار AN/TPY-2 در اسرائیل و در مناطق جنوبی آن از جمله صحرای نقب مستقر شده‌اند. این استقرار در قالب همکاری امنیتی میان آمریکا و اسرائیل انجام شده و هدف آن، ایجاد لایه‌ای دیگر در ساختار دفاع چندلایه اسرائیل است. در صورت استقرار کامل سامانه تاد، تیم عملیاتی آن را نیروهای آمریکایی هدایت خواهند کرد و نه ارتش اسرائیل.

تفاوت سامانه تاد با دیگر سامانه‌های دفاع موشکی

برخلاف سامانه‌های سنتی که برای انهدام اهداف از انفجار نزدیک بهره می‌گیرند، تاد با برخورد مستقیم و بدون استفاده از خرج انفجاری عمل می‌کند. در مقایسه با سامانه‌هایی مانند پاتریوت، تاد ارتفاع پوشش بسیار بالاتری دارد و می‌تواند موشک‌های بالستیک را در خارج از جو هدف قرار دهد. در مقایسه با سامانه آرو ۳ که توسط اسرائیل توسعه یافته، تاد دارای تحرک بیشتری است. گنبد آهنین، برعکس تاد، برای رهگیری راکت‌های کوتاه‌برد طراحی شده و برد بسیار کمتری دارد. سامانه اس-۴۰۰ روسی از انفجار برای انهدام هدف بهره می‌برد و برای درگیری با هواپیما و موشک‌های کروز طراحی شده، نه الزاماً موشک‌های بالستیک در ارتفاع بالا.

 نقاط ضعف احتمالی سامانه تاد

با وجود پیشرفته بودن، سامانه تاد نیز مانند هر سامانه نظامی دیگر، محدودیت‌هایی دارد. از جمله این‌که در برابر حملات اشباع‌شده که شامل تعداد زیادی موشک به‌صورت هم‌زمان هستند، کارایی آن کاهش می‌یابد. همچنین هزینه بالای تأمین و نگهداری این سامانه، مانعی برای گسترش آن در کشورهای کمتر توسعه‌یافته است. نیاز به پشتیبانی لجستیکی قوی، دقت اطلاعات راداری و شرایط محیطی نیز بر عملکرد آن تأثیرگذار هستند.

کاربردهای راهبردی سامانه تاد

تاد نه‌تنها یک سامانه دفاعی، بلکه یک ابزار ژئوپلیتیک برای قدرت‌نمایی و تقویت نفوذ منطقه‌ای آمریکا به شمار می‌آید. از خاور دور در کره جنوبی تا خاورمیانه در امارات و اسرائیل، تاد نقشی حیاتی در بازدارندگی موشکی و امنیت متحدان ایالات متحده ایفا می‌کند. استقرار این سامانه به آمریکا امکان می‌دهد تا در شرایط بحرانی، واکنش سریع و هماهنگی در سطح منطقه‌ای داشته باشد.

 نتیجه‌گیری

سامانه تاد (THAAD) نماد پیشرفت فناوری نظامی در زمینه دفاع ضد موشکی است. با توانایی رهگیری اهداف در ارتفاع بالا، دقت بسیار زیاد و قابلیت تحرک و همکاری با سایر سامانه‌ها، تاد نقش مهمی در ساختار دفاعی چندلایه آمریکا و متحدانش دارد. در دنیایی که تهدیدات موشکی روز به روز پیچیده‌تر می‌شوند، سامانه‌هایی همچون تاد برای حفظ بازدارندگی و برتری نظامی، اهمیت حیاتی دارند.