پارکینسون حنجره چیست؟ از تشخیص تا جدیدترین روش های درمان

 بیماری پارکینسون حنجره (Laryngeal Parkinson's Disease) - از تشخیص تا مدیریت

 پارکینسون فراتر از لرزش

بیماری پارکینسون یک اختلال neurodegenerative پیشرونده است که عمدتاً به دلیل از دست دادن نورونهای تولیدکننده دوپامین در مغز ایجاد میشود. در حالی که علائم حرکتی مانند لرزش، کندی حرکتی (برادیکینزی) و سفتی عضلات شناختهشدهترین تظاهرات این بیماری هستند، پارکینسون میتواند بر سیستمهای دیگر بدن از جمله صدا و بلع نیز تأثیر بگذارد. به درگیری حنجره و تارهای صوتی در این بیماری، «پارکینسون حنجره» گفته میشود که یکی از مهمترین عوامل کاهش کیفیت زندگی بیماران است.

علل و پاتوفیزیولوژی (مکانیسم بیماری)

علت اصلی پارکینسون حنجره، همانند خود بیماری پارکینسون، کاهش سطح دوپامین در مغز است. این کمبود دوپامین منجر به اختلال در عملکرد گانگلیونهای پایه (Basal Ganglia) میشود که کنترل و هماهنگی حرکات عضلات، از جمله عضلات ظریف حنجره را بر عهده دارند.

• ضعف و کاهش تنوس عضلانی: عضلات ذاتی حنجره ضعیف و کمتوان میشوند.

• برادیکینزی حنجره: حرکات تارهای صوتی کند و با تأخیر انجام میشود.

• لرزش (Tremor): لرزش معمول پارکینسون میتواند بر عضلات حنجره نیز تأثیر بگذارد.

• خشکی مخاط: کاهش ترشحات مخاطی منجر به خشکی تارهای صوتی و حلق میشود.

این عوامل در کنار هم، منجر به بروز علائم کلیدی پارکینسون حنجره میگردند.

علائم و نشانه های بالینی

علائم پارکینسون حنجره را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

۱. علائم مرتبط با صوت (دیسفونی):

• خشونت صدا (Hoarseness): شایعترین علامت، صدایی است که خشن، ضعیف و نفسآلود میشود.

• یکنواختی صدا (Monotone): بیمار توانایی تغییر زیر و بمی صدا را از دست میدهد و صدای او یکنواخت و فاقد احساس میشود.

• ** کاهش بلندی صدا (Reduced Loudness):** صدا بسیار آرام و ضعیف میشود، به طوری که در محیطهای شلوغ به راحتی شنیده نمیشود.

• لرزش صدا (Vocal Tremor): شنیدن لرزش در حین صحبت کردن.

• تکلم نامفهوم: به دلیل ضعف در هماهنگی عضلات، کلمات به وضوح ادا نمیشوند.

۲. علائم مرتبط با بلع (دیسفاژی):

• آسپیراسیون: ورود تصادفی غذا یا مایعات به نای و ریهها که میتواند منجر به پنومونی خطرناک (آسپیراسیون پنومونی) شود.

• سرفه یا احساس خفگی هنگام غذا خوردن.

• تجمع بزاق در دهان (Drooling): به دلیل کاهش بلع خودکار بزاق.

• افزایش زمان صرف غذا و احساس گیر کردن غذا در گلو.

روش های تشخیص

تشخیص پارکینسون حنجره نیازمند یک ارزیابی چندرشته ای توسط متخصصان مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی (ENT) و گفتاردرمانگر (Speech-Language Pathologist) است.

1. ارزیابی بالینی توسط متخصص مغز و اعصاب: بررسی پیشرفت کلی بیماری پارکینسون.

2. مشاهده مستقیم حنجره:

   • لارنگوسکوپی: متخصص ENT با استفاده از آینه یا دوربین، حنجره را مشاهده میکند.

   • استروبوسکوپی حنجره (Videostroboscopy): این روش طلاییترین استاندارد تشخیص است. با استفاده از نور استروبوسکوپ، حرکت تارهای صوتی به صورت آهسته نمایش داده میشود و عدم تقارن، ضعف و بسته نشدن کامل تارهای صوتی (کمانیشدن تارها - Bow-Shaped) به وضوح قابل مشاهده است.

3. ارزیابی بلع: با روشهایی مانند ارزیابی بلع ویدئوفلوروسکوپی (VFSS) یا آندوسکوپی فیبروپتیک ارزیابی بلع (FEES) که نحوه عبور غذا از حلق و حنجره را نشان میدهند.

4. ارزیابی صوت و گفتار: گفتاردرمانگر با استفاده از نرمافزارهای آکوستیک، پارامترهای صوتی مانند زیر و بمی، بلندی و وضوح را اندازه گیری میکند.

گزینه های درمان و مدیریت

درمان پارکینسون حنجره متمرکز بر بهبود عملکرد صوتی، جلوگیری از آسپیراسیون و افزایش کیفیت زندگی است. یک رویکرد ترکیبی همیشه بهترین نتیجه را دارد.

۱. درمان دارویی:

• لوودوپا (Levodopa): داروی اصلی کنترل علائم حرکتی پارکینسون است. پاسخ علائم حنجره به لوودوپا میتواند متغیر باشد. برخی بیماران بهبود مییابند، در برخی دیگر ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشد.

۲. گفتاردرمانی (Speech Therapy):
این روش، سنگ بنای درمان غیرتهاجمی پارکینسون حنجره است. تکنیکهای مؤثری وجود دارد که توسط گفتاردرمانگر آموزش داده میشود:

• تمرینات لی سیلورمن (LSVT LOUD): این روش موثرترین و معروفترین برنامه درمانی برای بهبود صدا در بیماران پارکینسون است. بر افزایش بلندی صدا و هماهنگی حرکات حنجره تمرکز دارد.

• تمرینات تقویت عضلات حنجره و بلع.

• تکنیکهای جبرانی برای بلع ایمنتر (مانند چرخش سر، قوز کردن چانه).

۳. تزریق بوتاکس (Botox Injection):
در مواردی که لرزش شدید حنجره (Laryngeal Tremor) علامت غالب باشد، تزریق مقادیر بسیار کم بوتولینوم توکسین به عضلات حنجره میتواند به کاهش لرزش و بهبود کیفیت صدا کمک کند. این اثر موقت است و نیاز به تکرار دارد.

۴. تزریق فیلر (تکمیل کردن تار صوتی - Vocal Cord Augmentation):
برای بیمارانی که به دلیل بسته نشدن کامل تارهای صوتی (گاپ) صدای بسیار ضعیفی دارند، تزریق مواد فیلر (مانند چربی خود بیمار یا هیالورونیک اسید) به تار صوتی باعث پر شدن فضای خالی و بهبود بسته شدن تارها و در نتیجه قویتر شدن صدا میشود. این روش معمولاً موقت است.

۵. جراحی:
در موارد بسیار شدید و وقتی سایر روشها پاسخگو نباشند، جراحیهایی مانند تیروپلاستی (Thyroplasty) یا جابجایی عصب حنجره (reinnervation) ممکن است در نظر گرفته شوند.

 زندگی با پارکینسون حنجره

پارکینسون حنجره یک چالش شایع و ناتوانکننده در مسیر بیماری پارکینسون است. تشخیص زودهنگام آن توسط یک تیم مجرب، کلید مدیریت موفقیتآمیز و جلوگیری از عوارضی مانند پنومونی آسپیراسیون است. در حالی که این عارضه پیشرونده است، اما ترکیب درمان دارویی بهینه، گفتاردرمانی تخصصی (به ویژه LSVT LOUD) و در برخی موارد مداخلات مانند تزریق فیلر، میتواند به میزان قابل توجهی کیفیت ارتباطات و تغذیه بیمار را بهبود بخشد و زندگی مستقل تر و باکیفیت تری را برای او به ارمغان آورد.